Arkadaşlar ve Oyun

İçten gelen enerjinin boşaltılmasına ve türe özgü davranışların aktarılmasına ve sürdürülmesine yardım etmektedir. Diğer yandan da gelecekteki becerilerin geliştirildiği bir alan olarak görülebilir. Oyun, hem bilişsel gelişimin aynası, hem de sosyal becerilerin öğrenildiği bir ortamdır. Aynı zamanda eğlendirici ve özgür bir eylemdir. Bir yandan çocuğun gelişimine katkıda bulunurken, öte yandan eğitici bir değere sahiptir.

Bir yandan izleyen yetişkine çocuğun kişilik özellikleriyle ilgili önemli ipuçları verirken, bir yandan da çocuk için “tedavi” edici özelliğe sahip bir etkinliktir.

Önceleri “tek başına” oynayan çocuk, 2-4 yaşlarında “paralel oyun” dönemine girer. Bu evrede, o kendi oyuncaklarıyla oynarken arkadaşı da kendi oyuncaklarıyla oynar. Bunu, birlikte oynadıkları “işbirliği oyunu” izler.

Ayrıca bilişsel gelişim açısından da oyunları şu şekilde gruplayabiliriz:

Alıştırma oyunları; 0-2 yaş dönemi içinde uygulanan, çocuğun genelde duyuları ile aldığı uyaranları birleştirip, sınıflandırdığı oyun türüdür. Bebek çıngırağının rengini ve sesini alır ve sınıflandırır.

Simgesel oyunlar; 2-7 arasındaki dönemde oynanan, içeriği alıştırmalardan, simgeler ve varsayım boyutuna kadar değişen oyun türüdür. Bunun en belirgin örneği sanki varmış gibi oyunlardır. Çocuğun bir köşede yarattığı evcilik oyunu, bir odun ya da plastik çubuk ile oluşturulan atı sürmesi gibi örnekler bu gruptandır.

Kurallı oyunlar; Bu dönemde çocuk ilk olarak kendinden büyüklerin oyunlarını taklit etmeye başlar. Bu oyunlar 7-8 yaşlarından sonra kurulmaya başlar ve çocuğu sosyalleşmeye yönlendirir.

Oyun; düşünceler, duygular ve ilişkiler içinde yuvarlanmanın ve karşılaşılan zor olayların üstesinden gelmek için beceri ve kontrol kazanmanın önemli bir yoludur. Çocuk, oyun sırasında eylemlerinde özgürdür. Örneğin; “kardeşi rolündeki bir bebeği, bir daha gelmemek üzere seyahate gönderebilir.” Böylelikle gerçek yaşamda gerçekleştiremediği bir eylemi, oyun ortamında gerçekleştirerek rahatlama fırsatı bulmuş olur.

İstenmeyen Davranışlar

3-4 yaşlarında çocuklarımız artık aile bireylerinin yanı sıra, arkadaşlarına da ilgi göstermeye başlar ve günün büyük bir bölümünde kendi yaşıtlarının beraberliğini ararlar. Ama bu çocuğumuzun her zaman arkadaşlarıyla uyumlu bir beraberlik göstereceği anlamına gelmez çünkü; 3-4 yaşındaki bir çocuğun en önemli özelliği ben-merkezci olmasıdır.

Çoğunlukla kendi başına oynamayı tercih eder. Diğer çocuklarla beraber olmakla birlikte, bu yaşın ilk yarısında, eğer grup içinde büyütülmemişse, diğer çocukları birey olarak kabul etmekte güçlük çekebilir. Kimi zaman diğer çocukları ve çevresini tedirgin edecek davranışlar sergileyebilir.

Çocukların bu davranışını, saldırganlık değil ama daha çok bir sosyal deneyim olarak kabul edebiliriz. Bu onun, başka bir çocuğu saçını çektiği zaman ne olacağını öğrenmesidir. Sosyal ortam içinde diğer akadaşlarından ve öğretmeninden alacağı tepki davranışını düzenleme konusunda ona rehberlik edecektir. Kabul görmeyen davranışlar, tekrarlanma eğiliminde olmayacaktır.

4-5 yaşlarındaki bir çocuk ise daha sakin, daha uyumlu ve hareketlerini kolaylıkla kontrol edebilecek durumdadır. Arkadaşlarıyla daha fazla zaman geçirebilir. Ancak kurulan grupları çok kolaylıkla dağılabilir.

Oyun sırasında ortaya çıkan çatışmalar onun için sosyal birer deneyim yerine geçer. Çocuk zamanla arkadaşlarının isteklerine uymaya başlar ve bunun için de kendi isteklerinden fedakârlıkta bulunması gerektiğini öğrenir.

Hayali Oyunlar ve Hayali Arkadaş

Bu yaşlarda çocuklar oldukça zengin bir hayal gücüne sahiptir. Hayal oyunları oynar, hayal arkadaşları yaratır ve bunlar sanki gerçek olaylar ve gerçek kişilermiş gibi davranabilir. Bu, çocuğun gerçek olanla olmayanın sınırlarını tam olarak ayıramayan ve daha sonraki yıllarda da devam edecek düşüncesinin bir özelliğidir.

Tedirgin olmayın!!!

Bu özellik bizler için çocuğumuzun davranışlarında istediğimiz değişiklikleri, bu hayali kahramanlar sayesinde gerçekleştirmek için bir fırsat olabilir.

Oyuncak Seçimi

Üç yaşından sonra üç tekerlekli bisiklet en çok sevilen oyuncak iken, yaratıcılığını keşfetmeye başlayan çocuk tahta blokları ile büyük parçalardan oluşan plastik parçalarla çeşitli şekiller oluşturmaktan büyük zevk alır. Kum, oyun hamuru gibi şekil verebileceği, el becerisini geliştirmek yanında hayallerini gerçekleştirebileceği oyuncaklar bu dönemden sonra en sık oynanan oyuncaklardır.

3-5 yaşları arasında fantezi ve keşfetmeye (evcilik, okul oyunları ile bebekler, mutfak ve doktor muayene aletleri), dil gelişimine (renkli tuşları olan piyano, müzik ve öykü kasetleri ile kuklalar gibi) ve aritmetiğe hazırlamaya (resim ve sayı eşleme oyunları; domino, kızma birader ve sayı kartları) yönelik oyuncaklar.

Müge Yüksel, Prof.Dr