Çocuk Eğitiminin Anahtarı: Özgüven

Evdeki çatışmaları çözmek ve çocuklarının özgüven düzeyini geliştirmek anne babanın bir numaralı sorumluluğudur. Çünkü özgüven, çocukların yalnız eğitiminde değil, duygusal, sosyal ve cinsel gelişiminde de belirleyici rol oynar.

Öğretmen tutumu da, çocuğun özgüveninin gelişimi açısından büyük önem taşır ama özgüven sorunlarının altında öncelikle aile yatar. Anne babanın (her birinin) özgüveninin düzeyi çocuğun özgüvenini etkiler.

Özgüveni yüksek anne babalar, çocuklarının özgüvenini yukarı çekerler, ancak bazen bunun tersi de görülür. Özellikle yaşamlarının ilk yıllarında, çocuklar tümüyle anne babaya bağımlıdır. Bu nedenle anne baba arasındaki çatışmalar çocukların güven duygusunu büyük ölçüde zedeler.

Özgüven Nedir?

Özgüvenin iki merkezi boyutu vardır: “sevilebilir olma duygusu” ve “yeterli olma duygusu”.

Okula giden çocuğunuz, utangaç, çekingen, aşırı sessiz, dikkat çekmemeye çalışan biri mi yoksa insana yapışan, saldırgan ve zorba bir çocuk mu? Bu göstergelerin tümü, çocuğun sevilebilir olduğundan kuşku duyduğunu göstermektedir. Çocuğunuz yeni bir mücadeleye girmekten ürküyor ve buna karşı mı koyuyor? Hata yaptığı zaman hemen keyfi mi kaçıyor? Mükemmeliyetçi mi? Bu göstergeler çocuğun yeterliliğinden kuşku duyduğunun göstergesidir.

Özgüvenin Eksik Olduğunu Gösteren İşaretler Nelerdir?

Özgüvenin zayıf olduğunu gösteren işaretler “aşırı kontrollü davranışlar” ve “kontrolsüz davranışlar” olarak ele alınabilir.

Bu davranışlar çocuğun içindeki kargaşanın işaretidir ve olumlu tepkilerle karşılanması gerekir. Kontrolsüz davranışlarda bulunan bir çocuk hemen kendisini belli eder ve ebeveyninin veya öğretmeninin ya da hepsinin işlevlerine müdahale ederek rahatsızlık yaratır. Aşırı kontrollü çocuğun davranışları ise yetişkinlerin yaşamını zora sokmadığı için, çoğunlukla dikkatlerden kaçar.

Aşırı Kontrol Göstergeleri

-Utangaç ve içine kapanık, fazla sessiz

-Yeni aktivitelere / mücadelelere girmekte isteksiz, çekingen davranan

-Annesine, babasına veya her ikisine yapışan

-Başka çocuklarla kaynaşmakta sıkıntı çeken

-Davranışlarının olumlu bir biçimde düzeltilmesinden bile hemen incinen

-Davranışlarının olumsuz bir biçimde düzeltilmesinden aşırı rahatsız olan

-Hayale dalma eğiliminde

-Yanlış yapmaktan ve başarısızlıktan çok korkan

-Daima insanları memnun etme çabası içinde

-Karın ağrısından ve bulantıdan şikâyetçi

Kontrolsüzlük Göstergeleri

-Saldırgan

-Düzenli aralıklarla sinir krizi geçiren

-Zorba

-Kendisinden bir şey istendiği zaman işbirliği yapmayan

-Sık sık güven tazelemek ve yardım almak isteyen

-Sürekli sevilip sevilmediğini, istenip istenmediğini soran

-Kendi hataları için başkalarını zorlayan

-Kendisine ve başkalarına ait eşyaları hor kullanan

-Evdeki ve okuldaki görevlerini yerine getirirken dikkatsiz ve özensiz davranan

Özgüveni Destekleyici Anne Baba Davranışları

-Çocuğunuzun bedeninin ortaya koyduğu belirtilere olumlu tepki verin, çünkü bu belirtiler gizli çatışmaları veya karşılanmayan ihtiyaçları açığa çıkarır.

-Çocukların kendileri için yapabilecekleri şeyleri yapmalarına izin verin.

-Bedeninize saygı duyar, onu kabul eder ve ona değer verirseniz, çocuklarınızın aynı şeyi yapma olasılığı yüksektir.

-Çocuğunuzun bedenini eleştirmekten, başkalarıyla kıyaslamaktan kaçının, bu tür davranışlar onu sandığınızdan daha çok incitecektir.

-Çocuklarınıza (dokunarak ve sözlerle) düzenli olarak koşulsuz sevgi gösterin.

-Çocuklarınızın, hem varlıklarının hem de yokluklarının sizin için çok önemli olduğunu bilmesini sağlayın.

-Her çocuğun ailenin özel bir üyesi olduğunu ve evde özel bir yerinin olduğunu bilmesini sağlayın.

-Çocuklarınızın makul ihtiyaçlarını karşılamak için elinizden geleni yapın.

-Çocuklarınızın bu dünyada büyüme çabalarını düzenli olarak fark edin ve övün.

-Çocuklarınızın gösterdikleri her çabanın bir hüner olduğunu bilmesini sağlayın.

-Çocukları yaşadıkları başarısızlık yüzünden sakın aşağılamayın ve azarlamayın.

-Onların yanlışlarından ve başarısızlıklarından ders almayı öğrenmelerine yardımcı olun.

-Çocuklarınızla aranızdaki ilişkide sahici ve içten olun.

-Çocuğunuzun kişiliğini sık sık onaylayın.

-Tek çocuk değilse, her çocuğunuzla özel zaman harcayın.

-Rica edin, emretmeyin.

Elif Küçükoğlu, Dr.